.    

Vi lanserer ei heilt ny bok i dag! Boka heiter fotavtrykk. Det er ei E-bok og i tillegg har vi utvikla eit skuleopplegg for ein heil klasse.

Omtale av «Fotavtrykk»; 

I fjellområda våre er det talrike spor etter folk sin bruk av fjellet. Det er mange som har sett fotavtrykk i landskapet. I «Fotavtrykk» har me sett fokus på samane sitt avtrykk i fjella i sør. 

Samane er eit sporlaust folk, likevel finn ein mange spor etter den samiske historien i fjellområda utanfor dei samiske områda. Det kan vera i forteljingar, i vår felles kulturarv og i kunnskapsutvekslinga som mange fjellbygder har hatt med det samiske. 

Her finn du meir informasjon:

Fotavtrykk & Fotavtrykk skuleopplegg

Fjellrein har vært så heldige å få være med som kunstnerisk veileder for sølvsmedlinjen på Valle videregående skole. Oppgaven var å lage en sølje med et innslag av rein gevir. Elevene skulle fritt tolke oppgaven som ble gitt under temaet  neste generasjon. 

Til sommeren vil vi ha en liten utstilling i kulturbua på Hovden med søljene som er laget og arbeidet som ligger bak.

Og her, en liten smakebit fra de dyktige elevene:

 

(Bilder hentet fra Lærer Nina Skjellanger sin instagram side: goldsmith_teacher_nina)

Høyrer du reinskalven sin joik, Miesiej vuelie?

Musikken i Kulturbua Fjellrein er av Marja Mortensson, ein ung, sørsamisk artist frå Svahken sïjte i Engerdal kommune.

Og det er så ein kan kjenne den mjuke pelsen, den vesle mulen og den vare pusten til den sårbare, nye kalven som kjem til på snøfonna.

Marja Mortensson har vakse opp i ein reindriftsfamilie, og er sterkt forankra i reindrifta og den sørsamiske kulturen. Ikkje minst er ho og familien hennar ein forkjempar for det sørsamiske språket. Og ho har i ung alder gjort utmerkt seg musikalsk. Ho har teke opp att ein tradisjon som nesten har vorte borte, i tillegg komponerar og lagar ho sine eigne joikar og tekstar.

No kan du sjå og høyre ho tolke andre artistar sine songar, i programet «De neste» på NRK og NRK TV. I 2019 vann ho Spelemannsprisen for albumet Mojhtestasse - Cultural Heirlooms.

Det vert sagt at «Marja driver musikalsk nybrotts- og bergingsarbeid ved å synge på morsmålet sitt, sørsamisk, hjertespråket som nesten forsvant under myndighetenes fornorskingstrykk».

Marja har også ein nær tilknytning til Fjellgardane og Setesdal. Fleire av slektningane hennar, mellom anna både bestefar og oldefar hennar, var fleire år i Bykleheiane og arbeidde med tamreindrifta. Oldefar hennar, Matheus Mortensson, var hovudgjetar i fleire periodar frå 1950 og framover.

I 2015 var Marja med på kulturminnedagane i Bykle, som handla om tamreindrifta. Ho og kvedaren Sigrid Jore hadde mellom anna ein uforgløymeleg konsert på Galten, ein fin haustdag seint i september. 

Med seg på denne turen hadde Marja farmor si, aehtjieaahka, Inga Mortensson. Det var ei fin stund me hadde kring kjøkenbordet på Bjåen Fjellstove, der Inga fortalde at «her hadde ho sete før», for 50 år sidan då ho besøkte forloveden sin, Rikhard, som gjette her.

I fjor haust vart Inga Mortensson utnemnd til æresdoktar ved World Indigenous Nations University (WINU), for arbeidet sitt med å overføre tradisjonell samisk kunnskap i skulen og til komande generasjonar.

Sjå meir på Marja si heimeside her: http://www.marjamortensson.no/bio.

I podcasten «Tett på» kan ein høyre både ho sjølv og Inga, der dei fortel om sørsamisk kvardag, språk og musikk: https://radio.nrk.no/serie/tett-paa-sapmi/sesong/201911/SAPR07004319

Bladet Folkemusikk har også skrive om Marja og platene ho har gjeve ut: https://www.folkemusikk.no/marja-mortensson-mojhtestasse/

Skreve av Ragnhild Bjåen

Illustrasjon av Tove Hertzberg

Mi bestor, gome, heitte Ingebjørg. Ho var oppvaksen i Flårenden i Hylestad, og vart gift med gofa min Aslak. Han kom frå Bjåen, den øvste garden i Fjellgardane i Bykle. Bjåen var veglaus og langt til fjells den tid. Frå Flårenden var det ei heil reise.

Korleis var det for ho å koma hit til desse fjellgardane?

Gome lika nok det ho kom til; fjella, dei store vatna, dei vide flottene. Men mest av alt lika ho den høge himmelen, sa ho til meg. Den store himmelkvelven over randa av fjell og nutar. Det skarpe vårlyset, når snøen enno ligg og sola går høgt og rekk nesten ikkje å kverve før dagen gryr på ny. Skyene i vare fargar som syner korleis vèret vert i dag og i morgo. Gneistrande stjerner og bleikt måneskin.

Minst av alt lika ho den lange vinteren. Snøen som låg så djup at dei grov tunell frå stova til fjøset. Føykja og stormen som kunne riste i huset. Når vinteren og kulda kom flytte dei divanen inn på kjøkenet. Den store vedkomfyren var varm og lun. Parafinlampene gav akkurat nok lys til gjeremåla om kvelden. Spiting, bøting, spikking. Dikting og forteljing.

Forteljingar som gjekk frå mor til son, frå far til dotter. Eventyr, segn, historiar om tussar og tussekyr, hulder og trollbukkar. Stev og viser. Om dei som var før oss. Forteljingar om levde liv. Forteljingar om livet i seg sjølv.

Radioen var nok eit godt selskap. Og sjeldan var dei åleine i stoga, sjølv midtvinters. Her kom reinsgjetarane opp om kvelden for ein prat, her kom slekt og vener på vitjing. Ikkje for ein kveld, men for dagesvis. Det var langt å gå. Brøyta vart det ikkje før på slutten av 60-talet.

Det var arbeid. Ute og inne. Frå tidleg morgon til sein kveld. Slit, kulde, einsemnd. Men også latter, varme, samhald.

Og i fjell og finne, med vinden som blafrar i kvit myrull, i stein og bjørkeskog, ligg spora etter så mange levde liv. Spor etter slit, etter latter, etter arbeid, etter kvile. Det er her, i landskapet kring oss. Dansande med oss.

Skreve av Ragnhild Bjåen

Setesdølen 25. mars

Du finner bøkene på ulike utsalgssteder se her.

Eller du finner dem på nettsiden vår: Fjellrein